ഭാരത സർക്കാർ പ്രമുഖ ഓഹരി ഉടമയായുള്ള ഒരു പൊതുമേഖലാ ധനകാര്യസ്ഥാപനമാണ്‌ സ്റ്റേറ്റ് ബാങ്ക് ഓഫ് ഇന്ത്യ(SBI). ഇന്ത്യയിലെ ഏറ്റവും വലിയ ബാങ്കായ എസ്.ബി.ഐ., 1806-ൽ ‘ബാങ്ക് ഓഫ് കൽക്കട്ട’ എന്ന പേരിൽ കൽക്കട്ടയിലാണ് സ്ഥാപിയ്ക്കപ്പെട്ടത്. ശാഖകളുടെ എണ്ണത്തിൽ ലോകത്തെ രണ്ടാം സ്ഥാനത്തുള്ള എസ്.ബി.ഐ., ഇന്ത്യൻ ഉപഭൂഖണ്ഡത്തിലെ ഏറ്റവും പഴക്കം ചെന്ന ബാങ്കുകളിലൊന്നാണ്‌.
1806 ജൂൺ 2നു സ്ഥാപിതമായ ‘ബാങ്ക് ഓഫ് കൽക്കട്ട’യിൽ നിന്നുമാണ് എസ്.ബി.ഐ യ്യുടെ വേരുകൾ തുടങ്ങുന്നത്. 1809 ജനുവരി 2നു ഇത് ബാങ്ക് ഓഫ് ബംഗാൾ ആയി മാറി. 1840 ഏപ്രിൽ തുടങ്ങിയ ബാങ്ക് ഓഫ് ബോംബെ,1843 ജൂലൈയിൽ ആരംഭിച്ച ബാങ്ക് ഓഫ് മദ്രാസ് എന്നിവ 1921 ജനുവരി 27നു ബാങ്ക് ഓഫ് ബംഗാളുമായി ലയിച്ച് ഇമ്പീരിയൽ ബാങ്ക് ഓഫ് ഇന്ത്യ രൂപം കൊണ്ടു. 1955 ജൂലൈ 1നു ഇമ്പീരിയൽ ബാങ്കിനെ ദേശസാൽക്കരിച്ച് സ്റ്റേറ്റ് ബാങ്ക് ഓഫ് ഇന്ത്യ എന്നു നാമകരണം ചെയ്തു. സബ്സിഡീയറി ബാങ്കുകളുടെ നിയന്ത്രണം എസ്.ബി.ഐ ഏറ്റെടുത്തത് 1959ൽ സർക്കാർ അവയെ ദേശസാൽക്കരിച്ചതോടുകൂടിയാണ്.
ചരിത്രം : 1806 : ജൂൺ 2-ന് ബാങ്ക് ഓഫ് കൽക്കട്ട സ്ഥാപിതമായി. 1809 : ജനുവരി 2-ന് ബാങ്ക് ഓഫ് കൽക്കട്ട, ബാങ്ക് ഓഫ് ബംഗാൾ എന്ന പേരു സ്വീകരിച്ചു. 1840 : ഏപ്രിൽ 15-ന് പ്രഥമ ശാഖ, ബാങ്ക് ഓഫ് ബോംബെ മുംബൈയിൽ സ്ഥാപിച്ചു. 1843 : ജൂലൈ 1-ന് രണ്ടാം ശാഖ, മദ്രാസിൽ, ബാങ്ക് ഓഫ് മദ്രാസ് എന്ന പേരിൽ. സ്റ്റേറ്റ് ബാങ്കിന്റെ ആദ്യ മൂന്നു ശാഖകൾ, (കൽക്കട്ട, ബോംബെ, മദ്രാസ്), പ്രസിഡൻസി ബാങ്കുകൾ എന്നറിയപ്പെട്ടു. 1861 : ഇന്ത്യാ ഗവണ്മെന്ട് കടലാസു നാണയ(paper currency) വിനിമയത്തിനുള്ള അധികാരം,പ്രസിഡൻസി ബാങ്കുകൾക്കു മാത്രമായി പരിമിതപ്പെടുത്തി. 1921 : ജനുവരി 27-ന് പ്രസിഡൻസി ബാങ്കുകൾ ലയിപ്പിച്ച്, ഗവണ്മെന്റിന്റെ ഉടമസ്ഥതയിൽ ഇമ്പീരിയൽ ബാങ്ക് ഓഫ് ഇന്ത്യ രൂപവത്കരിച്ചു. പിന്നീട്,സെണ്ട്രൽ ബാങ്ക് ഓഫ് ഇന്ത്യയുടെ രൂപവത്കരണം വരെ പ്രസിഡെൻസി ബാങ്ക് ഭാരതത്തിലെ പ്രധാന ധനകാര്യസ്ഥാപനമായി തുടർന്നു.
1955 : ഏപ്രിൽ 30-ന് ഇന്ത്യൻ പാർലമെന്റ് പാസ്സാക്കിയ നിയമപ്രകാരം ഇമ്പീരിയൽ ബാങ്കുകളെ റിസർവ്‌ ബാങ്ക് ഓഫ് ഇന്ത്യയുടെ അധികാരപരിധിയിൽ ഉൾപ്പെടുത്തി. 60% ഓഹരികളുടെ ഉടമസ്ഥാവകഅശം റിസർവ്വ് ബാങ്ക് ഏറ്റെടുത്തു. ജൂലൈ 1-ന്, ഇമ്പീരിയൽ ബാങ്ക് ഓഫ് ഇന്ത്യ സ്റ്റേറ്റ് ബാങ്ക് ഓഫ് ഇന്ത്യ എന്ന പേരു സ്വീകരിച്ചു. 1959 : ഇന്ത്യൻ ഗവണ്മെന്റിന്റെ സ്റ്റേറ്റ് ബാങ്ക്(സബ്സിഡിയറി) നിയമപ്രകാരം, എട്ട് സംസ്ഥാന ബാങ്കുകളുടെ ചുമതല എസ്.ബി.ഐയ്ക്കു കൈവന്നു. 1980കൾ : കേരളത്തിലെ കൊച്ചിൻ സ്റ്റേറ്റ് ബാങ്ക് സാമ്പത്തിക പ്രതിസന്ധി രൂക്ഷമായതിനെത്തുടർന്ന് സ്റ്റേറ്റ് ബാങ്കിൽ ലയിച്ചു. 2007 : ജനുവരി 29-ന് എസ്.ബി.ഐയുടെ മുഴുവൻ ഓഹരികളും 355 ബില്യൻ രൂപയ്ക്ക് റിസർവ്വ് ബാങ്ക് ഏറ്റെടുത്തു. 2008 : മാർച്ച് 9 -ന് കേന്ദ്ര ധനകാര്യ വകുപ്പു മന്ത്രി പി. ചിദംബരം അദ്ദേഹത്തിന്റെ ജന്മനാടായ പുതുവയലിൽ സ്റ്റേറ്റ് ബാങ്ക് ശാഖ ആരംഭിച്ചതോടു കൂടി 10,000 ശാഖകളുള്ള ലോകത്തെ രണ്ടാമത്തെ ബാങ്ക് എന്ന പദവി എസ്.ബി.ഐയ്ക്കു സ്വന്തമായി.
സഹബാങ്കുകൾ : സ്റ്റേറ്റ് ബാങ്ക് ഓഫ് ട്രാവൻകൂർ – തിരുവനന്തപുരം ആസ്ഥാനമായി പ്രവർത്തിച്ചിരുന്ന ഒരു പൊതുമേഖലാ ബാങ്ക് ആയിരുന്നു സ്റ്റേറ്റ് ബാങ്ക് ഓഫ് ട്രാവൻകൂർ അഥവാ എസ്.ബി.ടി. (ബി.എസ്.ഇ :532191, എൻ.എസ്.ഇ: SBT) ഭാരതീയ സ്റ്റേറ്റ് ബാങ്കിന്റെ അനുബന്ധ ബാങ്ക് ആയിരുന്നു. തിരുവനന്തപുരത്തെ പൂജപ്പുരയിലാണ് ആസ്ഥാനം. ഇപ്പോൾ 777-ലേറെ ശാഖകളുണ്ട്. ഇതിൽ 700ഉം കേരളത്തിൽ. 95000 കോടിയുടെ ഇടപാടുകൾ നടത്തുന്ന ബാങ്കിൽ നിലവിൽ 54000-ഓളം കോടി രൂപയുടെ നിക്ഷേപവും 41000-ഓളം കോടി രൂപയുടെ വായ്പയുമുണ്ട്. മാർച്ച് 31, 2017 ന് സ്റ്റേറ്റ് ബാങ്ക് ഓഫ് ട്രാവൻകൂർ, മറ്റ് അനുബന്ധ ബാങ്കുകൾക്കൊപ്പം, ഭാരതീയ സ്റ്റേറ്റ് ബാങ്കിൽ ലയിപ്പിക്കപ്പെട്ടു. സ്റ്റേറ്റ് ബാങ്ക് ഓഫ് പട്യാല, സ്റ്റേറ്റ് ബാങ്ക് ഓഫ് മൈസൂർ, സ്റ്റേറ്റ് ബാങ്ക് ഓഫ് ഹൈദരാബാദ്, സ്റ്റേറ്റ് ബാങ്ക് ഓഫ് ബിക്കാനെർ ആൻഡ് ജെയ്പൂർ എന്നിവയും സ്റ്റേറ്റ് ബാങ്കിന്റെ സഹബാങ്കുകൾ ആണ്.
ശാഖകളുടെ എണ്ണത്തിൽ 10,000 തികച്ച ഏക ഇന്ത്യൻ ബാങ്കാണ് സ്റ്റേറ്റ് ബാങ്ക് ഓഫ് ഇന്ത്യ. 2008 മാർച്ച് 9നു തമിഴ്നാട്ടിലെ ശിവഗംഗ ജില്ലയിലുള്ള പുതുവയൻ ഗ്രാമത്തിലാണ് പതിനായിരാമത്തെ ശാഖ അന്നത്തെ കേന്ദ്രമന്ത്രി പി.ചിദംബരം ഉദ്ഘാടനം ചെയ്തത്.ശാഖകളുടെ എണ്ണത്തിൽ നിലവിൽ ലോകത്ത് രണ്ടാം സ്ഥാനമാണ് എസ്.ബി.ഐ ക്ക്. ചൈനയിലെ ദി ഇൻഡസ്ട്രിയൽ ആൻഡ് കൊമേഴ്സിയൽ ബാങ്ക് ഓഫ് ചൈനയാണ് ഒന്നാമത്. ലോകത്തിൽ ഏറ്റവും ലാഭത്തിൽ പ്രവർത്തിക്കുന്ന ബാങ്കും ഇതുതന്നെ. ഓസ്ട്രേലിയ, ബഹറിൻ, ബംഗ്ലാദേശ്, ബെൽജിയം, കാനഡ, ഫ്രാൻസ്, ജെർമനി, ഹോങ് കോങ്, ഇസ്രായേൽ, ജപ്പാൻ, ചൈന, മാലിദ്വീപ്, സിംഗപ്പൂർ, ദക്ഷിണാഫ്രിക്ക, ശ്രീലങ്ക, ഒമാൻ, ഐക്യ അറബ് എമിരേറ്റുകൾ (UAE), ഇംഗ്ലണ്ട്, അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകൾ (USA) തുടങ്ങിയ വിദേശ രാജ്യങ്ങളിലും സ്റ്റേറ്റ് ബാങ്ക് ഓഫ് ഇന്ത്യയ്ക്ക് ശാഖകൾ ഉണ്ട്.
കടപ്പാട് – വിക്കിപീഡിയ.